ایزوپروپیل الکل یا 2-پروپانول چیست ؟

ایزوپروپیل الکل چیست؟

ایزوپروپیل الکل (Isopropyl Alcohol) یا 2-پروپانول، یک ترکیب شیمیایی بی‌رنگ و به شدت قابل اشتعال است که به راحتی از بوی قوی و مشخص خود قابل شناسایی است. این ترکیب با فرمول شیمیایی C₃H₈O، اولین الکل مصنوعی تجاری است که در سال 1920 توسط گروهی از شیمیدانان شرکت استاندارد اویل در نیوجرسی، طی تحقیقاتی روی مشتقات نفتی، کشف شد.

امروزه ایزوپروپیل الکل یکی از پرمصرف‌ترین حلال‌ها در جهان به شمار می‌رود. این تقاضای بالا ناشی از کاربردهای متنوع آن به عنوان حلال در صنایع مختلف است. با این حال، برخلاف بسیاری از الکل‌های سمی، بلعیدن این ماده لزوماً کشنده نیست؛ اما این بدان معنا نیست که مصرف آن بی‌خطر است. حتی مصرف مقدار کمی از آن (حدود 8 اونس) می‌تواند مرگبار باشد. بخارات سنگین ایزوپروپیل الکل نیز می‌توانند باعث تحریک چشم، بینی و گلو شوند.

ایزوپروپیل الکل توانایی حل کردن طیف وسیعی از ترکیبات غیرقطبی را دارد و با حلال‌هایی مانند الکل‌ها، اتر و کلروفرم قابل امتزاج است. اما در محلول‌های نمکی حل نمی‌شود و در آب به هر نسبتی قابل حل است. این ماده خاصیت خورنده‌ای نسبت به برخی پلاستیک‌ها، لاستیک‌ها و پوشش‌ها دارد.

یکی از ویژگی‌های بارز این ترکیب، فرار بودن آن است که باعث می‌شود به سرعت در هوا تبخیر شود و هیچ اثری از خود باقی نگذارد. این خاصیت، ایزوپروپیل الکل را به یک پاک‌کننده ایده‌آل تبدیل کرده است، زیرا پس از استفاده، ردی بر روی سطوح باقی نمی‌ماند. علاوه بر این، خواص ضدباکتریایی آن، کاربرد وسیعی به عنوان ضدعفونی‌کننده و پاک‌کننده در صنایع بهداشتی و پزشکی به همراه دارد.

ایزوپروپیل الکل به شدت آتش‌گیر است و در دمای 12 درجه سانتی‌گراد با کوچک‌ترین جرقه مشتعل می‌شود. به همین دلیل، باید آن را در ظروف کاملاً دربسته و به دور از منابع حرارتی یا شعله نگهداری کرد.

این ماده به دلیل قابلیت حل کردن ترکیباتی مانند روغن‌ها، آلکالوئیدها و رزین‌های طبیعی، در صنایع مختلف به عنوان حلال مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، خاصیت چسبندگی آن در دماهای پایین باعث می‌شود که در برخی فرآیندهای شیمیایی خاص، کارایی بالایی داشته باشد. در دمای 89- درجه سانتی‌گراد، ایزوپروپیل الکل منجمد می‌شود و این ویژگی آن را برای کاربردهای ویژه در دماهای پایین مناسب می‌سازد.

یکی دیگر از ویژگی‌های جذاب این ترکیب، امکان جداسازی آن از محلول‌های آبی با استفاده از فرآیند نمک‌زنی است. با افزودن کلرید سدیم (نمک)، ایزوپروپیل الکل به راحتی از آب جدا می‌شود، که این تکنیک در بسیاری از فرآیندهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ایزوپروپیل الکل با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و کاربردهای گسترده، نقش کلیدی در صنایع مختلف ایفا می‌کند. از ضدعفونی کردن تجهیزات پزشکی گرفته تا پاک‌سازی سطوح حساس، این ماده به عنوان یک ابزار بی‌بدیل شناخته می‌شود.

فرمول و ساختار ایزوپروپیل الکل

ایزوپروپیل الکل ساده ترین مثال از الکل نوع دوم است. این به این دلیل است که اتم کربن الکل آن به 2 اتم کربن دیگر متصل است.

یک زنجیره 3 کربنی اتم های کربن را در ساختار این الکل به یکدیگر پیوند می دهد. اتم های کربن در انتهای فرمول هر کدام 3 اتم هیدروژن متصل به خود دارند. در همین حال، اتم کربن در وسط با یک گروه هیدروژن و یک گروه هیدروکسیل (OH) پیوند دارد. رایج ترین راه برای نوشتن فرمول ایزوپروپیل الکل C3H80 است. با این حال، می توان آن را به روش های مختلفی بیان کرد، از جمله: C3H7OH، CH3CHOHCH3 و  (CH3)2CHOH مهم نیست که چگونه فرمول را بنویسید، تعداد کربن ها و هیدروژن ها تغییر نمی کند.

دیگرنامهای ایزوپروپیل الکل

2-پروپانول، الکل پروپیل، آوانتین، دی متیل کاربینول، هارتوسول، ایمسول، ایزوهول، ایزوپروپانول، لوتوسول، پترهول، متیل اتیل الکل ، هیدروکسی پروپان، الکل ایزوپروپیلیکو، الکل ایزوپروپیلیک،IPA، متیل اتانول، ویراهول.

ویژگی های فیزیکی ایزوپروپیل الکل

در زیر جدول ویژگی‌های فیزیکی ایزوپروپیل الکل آورده شده است:

این ویژگی‌ها نشان‌دهنده خصوصیات منحصربه‌فرد ایزوپروپیل الکل است که باعث شده در صنایع مختلف از جمله پزشکی، بهداشتی، و شیمیایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گیرد.

واکنشهای شیمیایی ایزوپروپیل الکل

ایزوپروپانول: پتانسیل واکنش‌پذیری و خطرات شیمیایی

ایزوپروپانول در شرایط خاص می‌تواند واکنش‌های خطرناکی ایجاد کند که نیاز به احتیاط ویژه دارد. یکی از نگرانی‌های اصلی، تشکیل پراکسیدهای ناپایدار و خطرناک در صورت تماس با هوا یا اکسیژن است. تماس با 2-بوتانون می‌تواند سرعت تشکیل این پراکسیدها را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.

واکنش‌های انفجاری و ناسازگاری‌ها

• واکنش با ایزوپروپاکسید آلومینیوم و کروتون‌آلدئید: گرم شدن ایزوپروپانول در حضور این ترکیبات می‌تواند منجر به واکنشی انفجاری شود.
• تشکیل ترکیبات انفجاری با تری‌نیترو‌متان و پراکسید هیدروژن: این ترکیبات در مجاورت ایزوپروپانول بسیار خطرناک هستند و پتانسیل ایجاد واکنش‌های ناگهانی و انفجاری دارند.
• واکنش با پرکلرات باریم: این ترکیب می‌تواند با ایزوپروپانول، ماده‌ای بسیار انفجاری تولید کند.

قابلیت اشتعال

ایزوپروپانول در تماس با مواد خاصی مانند دی‌اکسیژنیل تترافلوئوروبورات، کروم تری‌اکسید، و پتاسیم ترت-بوتوکسید به‌سرعت شعله‌ور می‌شود. همچنین، در مجاورت هیدروژن و کاتالیزور پالادیوم یا نیتروفورم، واکنش‌های شدید اشتعالی رخ می‌دهد.

ناسازگاری‌های شیمیایی

• اسیدها و مشتقات آن‌ها: ایزوپروپانول با اسیدها، انیدریدهای اسیدی، و هالوژن‌ها ناسازگار است.
• فسژن و نمک‌های آهن: در حضور نمک‌های آهن، واکنش با فسژن می‌تواند انفجاری باشد.
• واکنش با PCl₃: تماس ایزوپروپانول با تری‌کلرید فسفر (PCl3) باعث تولید گاز سمی هیدروژن کلرید (HCl) می‌شود.

اکسیداسیون: اکسیداسیون ایزوپروپیل الکل، که یک الکل ثانویه محسوب می‌شود، منجر به تولید کتون پس از استفاده از عوامل اکسید کننده می‌گردد.

این تبدیل می‌تواند با استفاده از سایر عوامل اکسید کننده مبتنی بر کروم، از جمله کلروکرومات پیریدینیم (PCC)، تری اکسید کروم و دی کرومات سدیم انجام شود. در سیستم‌های بیولوژیکی، ایزوپروپانول به وسیله آنزیمی به نام الکل دهیدروژناز به استون تبدیل می‌شود.

دهیدراتاسیون : در فرآیند دهیدراتاسیون، ایزوپروپیل الکل با حذف آب به پروپن تبدیل می‌گردد.

واکنش با هالوپروپان، ایزوپروپیل الکل با هالیدهای فسفر (III) واکنش نشان می‌دهد و ترکیب هالو جایگزین مربوطه را تولید می‌کند. در این واکنش، یک الکل ثانویه دیگر نیز در مکانیسم زیر دخالت دارد.

اتم اکسیژن به عنوان یک هسته دوست عمل می کند و به اتم فسفر حمله می کند. در نتیجه یک اتم برم خارج می شود. این یون برمید آزاد از طریق مکانیسم SN2 به الکل حمله می کند و ترکیب برومو مربوطه را می دهد.

واکنش با سدیم: ایزوپروپانول با فلز سدیم خالص واکنش داده و ایزوپروپوکسید سدیم می دهد.

(CH3)2CHOH+Na→(CH3)2CHONa+0.5H2

سدیم ایزوپروپوکسید کاربردهای مختلفی در سنتز آلی مانند استریفیکاسیون دارد. ایزوپروپیل الکل با اسیدهای کربوکسیلیک واکنش می دهد و استرهای مربوطه را می دهد. این واکنش استریفیکاسیون فیشر نامیده می شود.

ایزوپروپیل چه کاربردهایی دارد؟

این الکل در صنایع شیمیایی و خانگی، به عنوان ضدعفونی‌کننده، گندزدا و مواد شیمیایی کاربرد فراوانی دارد. زمانی که ایزوپروپیل الکل با آب ترکیب می‌شود، این محصول دارای کاربردهای متنوعی است، از ضدعفونی زخم‌ها گرفته تا یخ‌زدایی شیشه‌های جلو. ایزوپروپیل الکل معمولاً حاوی 70٪ الکل خالص است، اما غلظت آن می‌تواند به درصدهای بالاتری نیز برسد. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که این ماده به عنوان یک حلال و پاک‌کننده مؤثر شناخته شود.

ایزوپروپیل الکل یکی از مواد شیمیایی حیاتی و چندمنظوره است که نقشی برجسته در حوزه‌های متنوع ایفا می‌کند. این ترکیب، به دلیل خواص منحصربه‌فردش، در صنایع داروسازی، آرایشی، پلاستیک‌سازی، عطرسازی، رنگ، و به‌ویژه در صنعت الکترونیک به عنوان عامل خشک‌کننده و پاک‌کننده کاربرد دارد. یکی دیگر از مزایای این ماده، قابلیت استفاده به عنوان معرف برای شناسایی عناصر مختلفی همچون باریم، کلسیم، منیزیم، نیکل، پتاسیم، سدیم و استرانسیم است. همچنین، از آن به عنوان ماده مرجع در کروماتوگرافی استفاده می‌شود که دقت و کارایی در تجزیه و تحلیل مواد را ارتقا می‌دهد.

در صنایع تولید بردهای مدار چاپی (PCB)، ایزوپروپیل الکل به عنوان پاک‌کننده‌ای قدرتمند به کار می‌رود که نه تنها آلودگی‌ها را به‌خوبی از بین می‌برد، بلکه عملکرد و دوام مدارها را افزایش می‌دهد. کاربران از این ماده برای تمیز کردن سایر دستگاه‌های الکترونیکی نظیر مادربردها، کارتریج‌های دیسک، درایوهای فلاپی، نوارهای مغناطیسی و حتی لنزهای لیزری دستگاه‌های CD و DVD بهره می‌برند.

از دیگر کاربردهای این ماده می‌توان به نقش آن به عنوان حلال در فرآوری روغن‌ها و ژل‌ها و حتی تولید کنسانتره خوراک پودر ماهی اشاره کرد. ایزوپروپانول با کیفیت پایین نیز می‌تواند به عنوان افزودنی در سوخت خودروها مورد استفاده قرار گیرد. هرچند استفاده از آن به عنوان ماده اولیه تولید استون در حال کاهش است، این ماده همچنان برای سنتز ترکیباتی نظیر ایزوپروپیل استر، متیل ایزوبوتیل کتون، دی‌ایزوپروپیلامین، دی‌ایزوپروپیل اتر، ایزوپروپیل استات، تیمول و انواع مختلف استرها اهمیت دارد.

این ترکیب شفاف، بی‌رنگ، فرار و بسیار قابل اشتعال است. بویی مشابه ترکیبی از اتانول و استون دارد و طعمی کمی تلخ. قابلیت اختلاط آن با آب، اتیل اتر و اتیل الکل، این ماده را به حلالی ارزشمند تبدیل کرده است. در عین حال، ایزوپروپیل الکل با اکسیدکننده‌های قوی، استالدئید، کلر و برخی اسیدها ناسازگار است که استفاده ایمن از آن را به امری ضروری تبدیل می‌کند.

این ماده به دلیل خواص منحصربه‌فردش، در تولید طیف گسترده‌ای از محصولات از جمله استون، ایزوپروپیل هالیدها، گلیسیرین و ایزوپروپوکسید آلومینیوم استفاده می‌شود. همچنین در صنایع آرایشی، بهداشتی و دارویی، به عنوان ضدعفونی‌کننده و حلال برای لوسیون‌ها و محصولات مراقبتی از پوست، کاربرد فراوان دارد.

ایزوپروپیل الکل، علاوه بر تمام کاربردهای خود، در صنایع آزمایشگاهی نیز جایگاهی ویژه دارد و مشابه متانول، حلالی استاندارد برای آزمایش‌های شیمیایی به شمار می‌رود. تولید این ماده از پروپیلن، یک مشتق نفتی، انجام می‌گیرد و از آن در ساخت ترکیبات ضد یخ نیز استفاده می‌شود.

تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی و به دنبال هوشبری از مشکلات بسیار شایع است و داروهایی که برای پیشگیری یا درمان این امر مورد استفاده قرار می گیرند عوارض گوناگونی دارند، ضمن اینکه گران بوده و صرفه اقتصادی هم ندارند. در سال های اخیر استفاده از ایزوپروپیل استنشاقی مورد توجه قرار گرفته است. طی پژوهشی که در سال 2002 و توسط Merritt و همکاران صورت پذیرفت؛ استفاده از ایزوپروپیل الکل به عنوان یک روش ساده، ارزان و بدون زیان برای درمان تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی به متخصصان هوشبری پیشنهاد شد و در صورت تکرار این عوارض پس از درمان بار نخست، با استفاده دو.باره از همین روش می توان علائم را کنترل کرد. به نظر می رسد ایزوپروپیل الکل مرکز تهوع را از راه گیرنده های بویایی در بینی و مرکز بویایی مهار کرده و تهوع و استفراغ را بر طرف می سازد. همچنین Wang و همکاران طی سال های 1998 و 1999 نتایج مشاهی را استخراج کرده بودند.

تاریخچه تولید ایزوپروپیل الکل

ایزوپروپیل الکل عمدتاً از طریق ترکیب آب و پروپن در یک واکنش هیدراتاسیون یا با هیدروژنه کردن استون تولید می‌شود.

• هیدراتاسیون مستقیم

در سال 1919، “سی. الیس” در آمریکا قدم‌های مهمی در توسعه صنعتی تولید ایزوپروپیل الکل برداشت. در ادامه این تلاش‌ها، در سال 1920 شرکت استاندارد نفت آمریکا واقع در نیوجرسی، رویکرد پیشنهادی الیس را به کار گرفت و تجهیزات تولید صنعتی این ماده را راه‌اندازی کرد. چند دهه بعد، در سال 1951، شرکت بریتانیایی Imperial Chemical Industries (ICI) با ارائه روش هیدراتاسیون مستقیم پروپیلن، تحولی جدید در تولید ایزوپروپانول ایجاد کرد. این روش، به دلیل کارایی بالا و سادگی نسبی، به‌سرعت توسط بسیاری از کشورها پذیرفته شد و پیشرفت‌های متعددی در این زمینه صورت گرفت.

خواص آزئوتروپیک 
ایزوپروپیل الکل در ترکیب با آب، آزئوتروپی ایجاد می‌کند که تقطیر ساده آن منجر به تولید مخلوطی شامل 87.9 درصد وزنی ایزوپروپیل الکل و 12.1 درصد وزنی آب می‌شود. برای دستیابی به ایزوپروپیل الکل خالص یا بی‌آب (با خلوص بالا)، از فرآیند تقطیر آزئوتروپیک استفاده می‌گردد. در این فرآیند، موادی مانند دی‌ایزوپروپیل اتر یا سیکلوهگزان به عنوان عوامل آزئوتروپیک به مخلوط اضافه می‌شوند تا جداسازی مؤثرتر انجام گیرد.

این پیشرفت‌های صنعتی و روش‌های خالص‌سازی نه تنها تولید ایزوپروپانول را بهینه کرده‌اند، بلکه راه را برای استفاده گسترده‌تر از این ماده در صنایع مختلف هموار ساخته‌اند.

• هیدراتاسیون غیر مستقیم

در سال 1855، م. برتلو، شیمیدان فرانسوی، برای نخستین بار تولید ایزوپروپیل الکل را از طریق واکنش هیدراتاسیون غیرمستقیم بین پروپیلن و اسید سولفوریک گزارش کرد. این فرآیند که به نام هیدراتاسیون غیرمستقیم شناخته می‌شود، شامل واکنش پروپیلن با اسید سولفوریک و تولید مخلوطی از استرهای سولفات است. مزیت این روش در امکان استفاده از پروپیلن با کیفیت پایین، بدون کاهش بازدهی، نهفته است.

اصول شیمیایی فرآیند
بر اساس قانون مارکوفنیکوف، اسید سولفوریک یا آب به پروپیلن افزوده شده و به جای 1-پروپانول، عمدتاً ایزوپروپیل الکل تولید می‌شود. در این فرآیند:

1. پروپیلن با اسید سولفوریک واکنش داده و ایزوپروپیل هیدروژن سولفات تشکیل می‌شود.
2. این ترکیب در مرحله بعد با بخار هیدرولیز شده و ایزوپروپانول تولید می‌گردد.
3. در نهایت، الکل حاصل با استفاده از تقطیر، جداسازی و خالص‌سازی می‌شود.

در طی این واکنش، دی‌ایزوپروپیل اتر به عنوان محصول جانبی اصلی تشکیل می‌شود. این ماده نیز کاربردهای خاص خود را در صنایع مختلف دارد.

این فرآیند تولید، از مهم‌ترین روش‌های سنتز ایزوپروپیل الکل در قرن نوزدهم بود و پایه‌گذار پیشرفت‌های بیشتر در حوزه تولید صنعتی این ماده به شمار می‌آید.

CH3CH=CH2 + H2SO4 → (CH3)2CHOSO3H

(CH3)2CHOSO3H + H2O → (CH3)2CHOH + H2SO4

غلظت اسید سولفوریک اعمال شده به طور کلی بیشتر از 60٪ (بر حسب جرم) است و واکنش در MPa 2~2.8 و 60~65 درجه سانتیگراد انجام می شود. واکنش هیدرولیز در فشار کمی افزایش یافته و در دمای کمتر از 30 درجه سانتیگراد انجام می شود.

هیدراتاسیون مستقیم: پروپیلن به طور مستقیم واکنش هیدراتاسیون با آب در حضور کاتالیزور هنگام گرم شدن و افزایش فشار برای تولید ایزوپروپانول با گزینش پذیری 96٪ دارد. واکنش عبارت است از:

CH3CH=CH2 + H2O → (CH3)2CHOH

در این فرآیند، کاتالیزورهای متنوعی از جمله ترکیبات تنگستن، فسفات، و رزین‌های تبادل یونی به کار می‌روند. یکی از رایج‌ترین کاتالیزورها، اسید فسفریک پشتیبانی‌شده (که به عنوان کاتالیزور اسید جامد نیز شناخته می‌شود) است. این کاتالیزور در شرایط عملیاتی فشار 2 تا 6 مگاپاسکال و دمای 240 تا 260 درجه سانتی‌گراد استفاده می‌شود.

در مقایسه با روش هیدراتاسیون غیرمستقیم، این روش فاقد مشکلاتی نظیر خوردگی ناشی از اسید سولفوریک و مدیریت اسید رقیق است. همین ویژگی‌ها باعث شده که این رویکرد در تولید صنعتی ایزوپروپیل الکل جایگاه برتری پیدا کند.

خالص‌سازی ایزوپروپیل الکل

ایزوپروپیل الکل، این ماده شیمیایی پرکاربرد، از طریق فرآیند انحلال پروپن در اسید سولفوریک (H₂SO₄) و هیدرولیز استرهای سولفات تولید می‌شود. اما برای رسیدن به خلوص بالا، باید ناخالصی‌هایی نظیر آب، الکل‌های زنجیره کوتاه‌تر، و ترکیبات اکسیداسیون مانند آلدئیدها و کتون‌ها حذف شوند. این فرآیند خالص‌سازی شباهت زیادی به روش‌های مورد استفاده برای n-پروپیل الکل دارد و نیازمند دقت و توجه فراوان است.

راز جدایی آب و الکل:
ایزوپروپیل الکل و آب یک مخلوط آزئوتروپ با نقطه جوش ثابت 80.3 درجه سانتی‌گراد تشکیل می‌دهند. برای جدا کردن آب اضافی از ایزوپروپانول 91 درصد، می‌توان آن را چند ساعت با کلسیم اکسید (CaO) رفلاکس کرد و سپس تقطیر نمود. اگر به دنبال خلوص بالاتر هستید، می‌توان از موادی نظیر کلسیم هیدرید (CaH₂)، باریم اکسید (BaO)، کلسیم سولفات (CaSO₄)، مس سولفات بی‌آب (CuSO₄) یا الک‌های مولکولی نوع 5A بهره گرفت که ناخالصی‌هایی مانند اسید سولفانیلیک و آمونیاک را از بین می‌برند.

خداحافظی با پراکسیدها:
برای حذف پراکسیدهای موجود، که با آزادسازی ید در محلول‌های حاوی یدید پتاسیم (KI 2%) شناسایی می‌شوند، می‌توان از رفلاکس با کلرید قلع (SnCl₂) یا سدیم بورهیدرید (NaBH₄) استفاده کرد و سپس تقطیر جزئی انجام داد.

خلوص در اوج:
برای تولید ایزوپروپانول با غلظت آب بسیار پایین (0.002 مولار)، سدیم فلزی (8 گرم در لیتر) در ماده تقطیرشده از CaSO₄ حل می‌شود. اضافه کردن ایزوپروپیل بنزوات و رفلاکس به مدت 3 ساعت، شرایط ایده‌آلی را برای تقطیر از طریق یک ستون ویگروکس 50 سانتی‌متری فراهم می‌کند.

گام‌های پایانی:
مراحل تکمیلی خالص‌سازی شامل رفلاکس با ایزوپروپاکسید آلومینیوم جامد، رفلاکس طولانی‌مدت با NaBH₄ و حذف استون از طریق تقطیر است. اما باید توجه داشت که اگر ایزوپروپانول چند روز در معرض هوا قرار گیرد، پراکسیدها دوباره تشکیل می‌شوند و نیاز به خالص‌سازی مجدد دارند.

با این روش‌های دقیق، می‌توانید ایزوپروپیل الکلی با بالاترین خلوص و کیفیت ممکن تهیه کنید، آماده برای هر کاربرد حرفه‌ای و صنعتی!

اثرات بالینی و دارویی ایزوپروپیل الکل

ایزوپروپیل الکل، این ماده چندمنظوره، در عین حال که در فرمولاسیون‌های آرایشی و دارویی به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شود، می‌تواند در شرایط خاص اثرات زیان‌آوری بر سیستم‌های زیستی داشته باشد.

نشانه‌های مسمومیت:

حیواناتی که تحت تأثیر ایزوپروپیل الکل قرار می‌گیرند، علائمی همچون فلج پای عقبی، بی‌ثباتی حرکتی، افسردگی تنفسی و بی‌حسی را نشان می‌دهند. این ماده به‌عنوان یک مهارکننده قوی سیستم عصبی مرکزی (CNS) شناخته می‌شود و مصرف دوزهای بالا از آن می‌تواند به افسردگی قلبی عروقی منجر شود.

موارد مصرف دارویی و آرایشی

ایزوپروپیل الکل به‌طور گسترده در ترکیبات موضعی به‌عنوان حلال استفاده می‌شود. این ماده در تولید پوشش فیلم، دانه‌بندی قرص و محصولات مراقبت پوستی، نقشی حیاتی ایفا می‌کند. حتی نشان داده شده است که می‌تواند نفوذپذیری پوست به برخی داروها را افزایش دهد و فعالیت ضد میکروبی ملایمی نیز دارد. محلول 70 درصدی آن در کنترل عفونت‌های پس از عمل و حتی درمان حالت تهوع، مؤثر شناخته شده است.

مکانیسم جذب و متابولیسم

ایزوپروپیل الکل به راحتی از طریق دستگاه گوارش جذب می‌شود و امکان نفوذ از طریق پوست سالم نیز وجود دارد. این ماده عمدتاً به استون متابولیزه می‌شود و از طریق ادرار دفع می‌گردد. نکته قابل توجه این است که ایزوپروپیل الکل دو برابر سمی‌تر از اتانول است و به همین دلیل، مصرف خوراکی آن خطرناک و غیرقابل قبول است.

علائم و تشخیص مسمومیت

مسمومیت با ایزوپروپیل الکل، برخلاف اتانول، فاقد سرخوشی اولیه بوده و بیشتر با گاستریت و استفراغ شدید همراه است. در موارد حاد، روش‌هایی نظیر آزمایش اسمولالیته دلتا برای تشخیص سریع بیماران در معرض خطر، کاربرد دارند. تخمین زده می‌شود که دوز کشنده خوراکی این ماده حدود 120 تا 250 میلی‌لیتر باشد؛ هرچند مصرف مقادیر کمتری، مانند 20 میلی‌لیتر، نیز می‌تواند علائم مسمومیت ایجاد کند.

خطرات بلندمدت

تماس طولانی‌مدت با ایزوپروپیل الکل می‌تواند موجب اختلالات قلبی و عصبی شود. در نوزادان، استفاده موضعی آن ممکن است به سوختگی‌های شیمیایی منجر گردد، که اهمیت احتیاط در استفاده از این ماده را برجسته می‌سازد.

ایزوپروپیل الکل، با تمام کاربردهای ارزشمندش، یادآوری می‌کند که همواره باید علم و احتیاط را در کنار یکدیگر به‌کار گرفت.

عوارض بالینی ایزوپروپیل الکل

ایزوپروپیل الکل، در حالی که کاربردهای زیادی دارد، می‌تواند در صورت تماس یا مصرف نادرست، اثرات جدی و حتی خطرناک بر سلامت بدن بگذارد.

تحریکات و آسیب‌های موضعی

تماس با این ماده می‌تواند تحریک چشم‌ها و غشاهای مخاطی را به همراه داشته باشد. اگر در معرض غلظت‌های 400 پی‌پی‌ام ایزوپروپیل الکل قرار بگیرید، پس از 3 تا 5 دقیقه، علائم خفیفی همچون تحریک چشم، بینی و گلو ظاهر می‌شود. این علائم در غلظت‌های 800 پی‌پی‌ام شدیدتر خواهند شد.

بلع یا مصرف خوراکی: 

بلع 25 میلی‌لیتر ایزوپروپیل الکل (در 100 میلی‌لیتر آب) می‌تواند منجر به کاهش فشار خون، قرمزی صورت، برادی‌کاردی و سرگیجه شود. مصرف بیش از حد این ماده، خطرات جدی‌تری همچون تراکئوبرونشیت هموراژیک، برونکوپنومونی و ادم ریوی هموراژیک را به همراه دارد.

اثرات پوستی و جذب از طریق پوست

تماس طولانی‌مدت پوست با ایزوپروپیل الکل می‌تواند باعث ایجاد اگزما و حساسیت شود. در کودکان، تماس طولانی با الکل ایزوپروپیل، به ویژه در حمام‌های مکرر برای کاهش تب، ممکن است به مسمومیت منجر شود که علائمی همچون دشواری تنفسی، بی‌حالی و کما را به همراه دارد.

تزریق و استنشاق:

در صورتی که ایزوپروپیل الکل به‌طور مستقیم تزریق شود، علائم آن معمولاً محدود به احساس گرما و کاهش جزئی فشار خون است. با این حال، باید توجه داشت که ایزوپروپیل الکل معمولاً در محصولات تزریقی استفاده نمی‌شود. استنشاق این ماده می‌تواند به تحریک مجاری تنفسی و حتی کما منجر شود.

مسمومیت و اثرات سیستم عصبی مرکزی

ایزوپروپیل الکل و متابولیت آن، استون، به‌عنوان مهارکننده سیستم عصبی مرکزی (CNS) عمل می‌کنند. مسمومیت با ایزوپروپیل الکل می‌تواند از طرق مختلف از جمله بلع، استنشاق یا جذب پوستی اتفاق بیفتد. علائم مسمومیت شامل گرگرفتگی، سردرد، سرگیجه، افسردگی CNS، حالت تهوع، استفراغ، بیهوشی، هیپوترمی، فشار خون پایین، شوک، افسردگی تنفسی و کما است.

تشخیص و درمان مسمومیت

یکی از علائم خاص مسمومیت با ایزوپروپیل الکل، بوی میوه‌ای است که در نفس فرد به دلیل متابولیسم آن به استون به مشام می‌رسد. خوشبختانه، برخلاف مسمومیت با مواد دیگری همچون متانول یا اتیلن گلیکول، متابولیت‌های ایزوپروپیل الکل به‌طور قابل توجهی کمتر سمی هستند و درمان آن بیشتر حمایتی است. درمان با فومپیزول تنها در صورتی ضروری است که شک به مصرف همزمان متانول یا اتیلن گلیکول وجود داشته باشد.

درصد کشندگی و آسیب‌های ناشی از مصرف

در آسیب‌شناسی پزشکی قانونی، افرادی که به دلیل کتواسیدوز دیابتی فوت کرده‌اند، معمولاً غلظت خون ایزوپروپیل الکل آن‌ها به چندین میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌رسد، اما افرادی که بر اثر مسمومیت کشنده با ایزوپروپیل الکل فوت کرده‌اند، غلظت خون آن‌ها به صدها میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌رسد.

این ماده، در عین حال که کاربردهای صنعتی و دارویی زیادی دارد، می‌تواند در صورت استفاده نادرست یا مصرف بیش از حد، عواقب جدی و حتی مرگبار داشته باشد. بنابراین، باید با احتیاط کامل و در شرایط کنترل شده از آن استفاده شود.

ملاحظات کار با ایزوپروپیل الکل

لازم به ذکر است که کارهای زیر را نباید در ضدعفونی با ایزوپروپیل الکل انجام دهید:

• مخلوط کردن ایزوپروپیل الکل با وایتکس: برخی از مواد شیمیایی وجود دارند که باید به طور جدی از ترکیب آن‌ها اجتناب شود و مخلوط کردن سفیدکننده ها و الکل یکی از آن­هاست. ایزوپروپیل الکل وقتی با سفید کننده­‌ی خانگی مخلوط شود، کلروفرم تولید می­‌کند که یک ترکیب سمی با بخارهای سمی و خورنده است. استنشاق کلروفرم علاوه بر تحریک پوست، ریه‌­ها و چشم ها و ایجاد حالت تهوع و سرگیجه، می­‌تواند باعث مشکلات جدی در سیستم عصبی مرکزی، کبد و کلیه­‌ها شود.
• نگهداری ایزوپروپیل الکل در کنار آتش یا دود سیگار: ایزوپروپیل الکل بسیار اشتعال پذیر است ، به دلیل ساختار شیمیایی الکل ، به این معنی که استفاده از آن در اطراف سیگار روشن یا هرگونه شعله­‌ی باز در خانه خود باید اجتناب شود. بنابراین قبل از ضد عفونی کردن با هر نوع الکل، اطمینان حاصل کنید که در اطرافتان شعله‌ی روشنی وجود نداشته باشد.
• استفاده از ایزوپروپیل الکل در محیط بدون تهویه: این ماده­‌ی شیمیایی فرار است و بخارات مضر ایجاد می­‌کند. به همین دلیل هنگام ضدعفونی کردن خانه با استفاده از این ماده، باید اطمینان حاصل کرد که تا آنجا که ممکن است محیط تهویه­‌ی مناسب داشته باشد.
• ضدعفونی برخی سطوح خاص: سطوح وسایل الکترونیکی مثل تلفن همراه یا کامپیوتر نباید به طور مستقیم در معرض الکل قرار بگیرند. همچنین سطوحی که با لاک پوشیده شده­‌اند مانند مبلمان و وسایل چوبی، در تماس با ایزوپروپیل الکل آسیب می­‌بینند. پارچه‌­های مصنوعی نیز در تماس الکل در معرض پوسیدگی قرار می‌­گیرند.
• استفاده برای ضد عفونی زخم­‌ها یا آسیب­‌های پوستی: از استفاده از الکل برای تمیز کردن زخم‌ها یا سایر آسیب­‌های جدی خودداری کنید؛ زیرا می تواند بهبودی را به تأخیر بیندازد و حتی باعث تحریک بیشتر پوست شود. همچنین از استفاده از آن در مناطق حساس مانند مناطق آفتاب سوخته، خشک یا تحریک شده باید اجتناب شود.
• خوردن ایزوپروپیل الکل: خوردن مقدار کمی از ایزوپروپیل الکل می‌تواند باعث مسمومیت شود. مانند هر ماده­‌ی تمیزکننده­‌ی دیگر، الکل را از دسترس کودکان دور نگه دارید و هرگز آن را در لیوان یا ظرف دیگری قرار ندهید؛ زیرا به راحتی می توان آن را با آب اشتباه گرفت.

بازار ایزوپروپیل الکل

بازار جهانی ایزوپروپیل الکل (IPA) به سرعت در حال گسترش است و پیش‌بینی می‌شود که ارزش آن تا سال 2032 به 5.7 میلیارد دلار برسد؛ رشدی قابل‌توجه از 3 میلیارد دلار در سال 2022، با نرخ رشد سالیانه 6.9 درصد در دوره 2023 تا 2032.

این رشد چشمگیر به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد:

1. کاربردهای متنوع صنعتی و بهداشتی: ایزوپروپیل الکل به دلیل کارایی بالا در تمیز کردن و ضدعفونی کردن، جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف، از جمله داروسازی و بهداشت، پیدا کرده است.
2. افزایش تقاضا برای محصولات ضدعفونی‌کننده: طی دوران همه‌گیری کرونا، مصرف IPA در تولید ضدعفونی‌کننده‌ها و محصولات بهداشتی شخصی به شدت افزایش یافت. در سال 2022، محصولات ضدعفونی‌کننده و قابض، 40.4 درصد از بازار را به خود اختصاص دادند.
3. تحقیقات در مواد پایدارتر: شرکت‌ها در حال توسعه روش‌های تولید IPA از منابع زیستی و فرایند تخمیر هستند تا به نیاز جهانی به مواد شیمیایی سبزتر و پایدار پاسخ دهند.

بخش‌های کلیدی بازار

• داروسازی: با 34 درصد از سهم درآمد بازار، این صنعت بیشترین مصرف‌کننده IPA است، زیرا این ماده به دلیل خواص الکلی بالا در تولید دارو و محصولات پزشکی کاربرد گسترده‌ای دارد.
• لوازم آرایشی و بهداشتی: این بخش نیز به سرعت در حال رشد است، زیرا IPA در فرمولاسیون محصولات آرایشی، پاک‌کننده‌ها، و مراقبت‌های شخصی استفاده می‌شود.

پیشتازی منطقه‌ای

منطقه آسیا و اقیانوسیه به دلیل افزایش تقاضا برای محصولات بهداشتی و آرایشی و همچنین گسترش صنایع دارویی، به یکی از مراکز اصلی رشد این بازار تبدیل شده است.

بازار ایزوپروپیل الکل با ترکیبی از نوآوری، تقاضای رو به رشد و تمرکز بر پایداری، در مسیر رشد مداوم قرار دارد و نقش کلیدی خود را در صنایع مختلف تقویت می‌کند.

نگهداری و حمل ونقل ایزوپروپیل الکل

برای نگهداری و جابجایی ایزوپروپیل الکل (IPA)، رعایت استانداردهای ایمنی و کیفیت الزامی است. این ماده، به دلیل خواص شیمیایی حساس خود، نیازمند اقدامات دقیق در فرآیند ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل است تا از هرگونه تغییر در ترکیب یا واکنش ناخواسته جلوگیری شود.

نکات کلیدی برای ذخیره‌سازی و جابجایی IPA

• استفاده از مخازن مناسب:
  IPA معمولاً در مخازن فولادی کربنی ذخیره می‌شود. برای جلوگیری از تغییر رنگ یا آلودگی، پیشنهاد می‌شود از مخازن با پوشش مناسب یا فولاد ضدزنگ استفاده کنید. در مخازن فولادی کربنی بدون پوشش، فیلتراسیون الزامی است.
• جلوگیری از جذب رطوبت:
  برای محافظت از IPA در برابر جذب آب از هوا، بهتر است زیر لایه‌ای از نیتروژن نگهداری شود و تماس با هوا به حداقل برسد.
• پیشگیری از تشکیل پراکسیدها:
  IPA بی‌آب، در تماس طولانی‌مدت با هوا ممکن است پراکسید تولید کند. بنابراین، باید در ظروف مهر و موم شده و دارای تهویه مناسب نگهداری شود.
• دوری از منابع گرما و شعله:
  ظروف نگهداری باید دور از شعله باز، گرما و عوامل اکسیدکننده قوی نگه داشته شوند. ابزارهای جابجایی باید بدون جرقه باشند و اتصال ظروف به زمین پیش از انتقال الزامی است.
• حمل ظروف خالی با احتیاط:
  حتی پس از تخلیه کامل، ممکن است بقایای IPA در ظروف باقی بماند که قابل اشتعال است.
• جدا نگهداشتن از مواد ناسازگار:
  IPA باید از مواد اکسیدکننده قوی، اسیدها، استالدئید، کلر، اتیلن اکسید و ایزوسیانات‌ها جدا نگهداری شود.
• انتقال سریع به آزمایشگاه:
  برای حفظ کیفیت، IPA باید در اسرع وقت به ظروف خنک و آزمایشگاه‌های مربوطه منتقل شود.

این اقدامات نه‌تنها از تغییرات شیمیایی یا خطرات احتمالی جلوگیری می‌کند، بلکه به حفظ کیفیت و ایمنی در طول نگهداری و جابجایی کمک می‌کند. با رعایت این دستورالعمل‌ها، می‌توانید از حوادث و آلودگی‌های ناخواسته جلوگیری کنید.

پلتفرم‌های معتبری مانند Milimol.com می‌توانند شما را در خرید و تهیه مواد شیمیایی باکیفیت و تأمین نیازهای تخصصی راهنمایی کنند.

پژوهش‌های نوین

• تحقیقات در زمینه تولید حلال‌های سبز: مطالعات جدید به بررسی استفاده از ایزوپروپیل به عنوان یک حلال سبز و پایدار در فرآیندهای شیمیایی پرداخته‌اند. این تحقیقات به دنبال بهبود روش‌های تولید و استفاده از این حلال به منظور کاهش آسیب به محیط زیست هستند.
• کاربردهای نانوتکنولوژی: ایزوپروپیل الکل به عنوان یک ماده اولیه در تولید نانوذرات و نانومواد در حوزه نانوتکنولوژی به کار می‌رود. تحقیقات اخیر به بررسی خواص نانوذرات تولید شده از ایزوپروپیل و همچنین بازدهی بالا و کاربردهای نوین این مواد می‌پردازد.
• تحقیقات در زمینه تولید داروهای جدید : در حوزه داروسازی، ایزوپروپیل به عنوان یک ماده کلیدی در سنتز داروهای نوین با خواص درمانی متنوع مورد بررسی و استفاده قرار می‌گیرد. تلاش‌ها برای تولید داروهایی با اثربخشی بالا و عوارض جانبی کم با استفاده از این ماده همچنان ادامه دارد.

خرید و فروش ایزوپروپیل الکل

اگر به دنبال یک پلتفرم قابل اعتماد برای خرید و فروش ایزوپروپیل الکل هستید، Milimol.com همان جایی است که به آن نیاز دارید! این پلتفرم تخصصی تلاش کرده است تا شبکه‌ای گسترده از تأمین‌کنندگان و خریداران مواد شیمیایی را ایجاد کند و با ارائه محیطی حرفه‌ای، فرآیند معاملات را آسان و ایمن نماید.

چرا Milimol.com؟

1. یافتن تأمین‌کنندگان بر اساس CAS Number:
کافیست شماره CAS محصول مورد نظر را وارد کنید تا تمامی تأمین‌کنندگان معتبر آن ماده را در یکجا پیدا کنید.

2. ارتباط با تأمین‌کنندگان اصلی و واردکنندگان عمده:
Milimol.com شما را مستقیماً به شبکه‌ای از تولیدکنندگان، واردکنندگان و تأمین‌کنندگان عمده وصل می‌کند.

3. تنوع گسترده مواد شیمیایی:
از مواد اولیه صنعتی گرفته تا ترکیبات آزمایشگاهی و مواد خاص برای صنایع پیشرفته، Milimol.com تمام نیازهای شما را پوشش می‌دهد.

4. قیمت‌های رقابتی و حذف واسطه‌ها:
با حذف واسطه‌ها، این پلتفرم شرایطی فراهم می‌کند تا مواد شیمیایی را با بهترین قیمت ممکن خریداری کنید.

5. جستجوی سریع و آسان:
با یک سیستم جستجوی هوشمند، می‌توانید مشخصات محصولات را بررسی کنید و مستقیماً با فروشندگان در تماس باشید.

6. پشتیبانی تخصصی:
تیم Milimol.com آماده است تا با ارائه مشاوره‌های تخصصی، شما را در فرآیند خرید و فروش یاری کند.

Milimol.com یک راه‌حل نوین و حرفه‌ای برای دسترسی آسان به بازار مواد شیمیایی است. امروز وارد این پلتفرم شوید و تجربه‌ای متفاوت از خرید و فروش را کشف کنید!

منابع :

https://www.atamanchemicals.com

https://en.wikipedia.org/wiki/Isopropyl_alcohol

https://www.chemicals.co.uk/blog